Finansal İyilik Hali Monitörü

Finansal İyilik Hali, sadece yeterli gelire sahip olmayı değil, aynı zamanda bireylerin mevcut mali durumları üzerinde aktif bir kontrol hissi taşımasını ifade ediyor. Bu kapsamda, bireylerin gelirlerini, giderlerini, tasarruflarını ve borçlanmalarını etkin bir şekilde yönetebilmesi, günlük ihtiyaçlarını karşılarken beklenmedik mali şoklara karşı da bir güvenlik tamponu oluşturması gerekiyor.

Finansal İyilik Hali yaklaşımımızda, bu durum sadece parasal göstergelerle sınırlı kalmıyor; finansal durumun yol açtığı psiko-sosyal etkiler ve geleceğe dair beklentiler de merkeze alınıyor. Bu nedenle değerlendirme çerçevemiz, bireyin “bugünü yönetme kapasitesi” ile “yarına hazırlanma gücü” arasındaki dengeyi birlikte okuyor. Bir hanenin finansal olarak iyi durumda olması, yalnızca gelir düzeyiyle değil; gelir akışının istikrarı, harcama baskısının seviyesi, borç geri ödeme temposu, tasarruf davranışının sürdürülebilirliği ve beklenmedik giderlere karşı dayanıklılık gibi çok boyutlu göstergelerle şekilleniyor.

Bu çok boyutlu yapı, aynı zamanda bireyin gündelik hayatındaki karar kalitesini ve yaşam deneyimini de belirliyor. Finansal belirsizlik arttıkça stres, kaygı, erteleme davranışları ve sosyal hayattan geri çekilme eğilimi güçlenebiliyor; buna karşılık kontrol algısı yükseldikçe planlama, önceliklendirme ve sağduyulu risk yönetimi gibi davranışlar daha görünür hale geliyor. Dolayısıyla Finansal İyilik Hali, ekonomik koşulların birey üzerinde yarattığı baskıyı ölçerken, bireyin bu baskıyı hangi stratejilerle yönettiğini ve hangi eşiklerde kırılganlaştığını da izleyen bir “erken uyarı” perspektifi sunuyor.

Bu bakış, raporun tamamında şu temel sorulara yanıt üretmemizi sağlıyor:

• Haneler ay sonunu nasıl getiriyor?

• Harcama kısıtları hangi kalemlerde yoğunlaşıyor?

• Borçluluk bir “geçici destek” mi, yoksa “kalıcı yük” mü?

• Tasarruf bir tercih mi, yoksa zorunlu bir erteleme mi?

Ve en önemlisi: Bireyler geleceğe bakarken güven mi, tedirginlik mi hissediyor?

Bu çerçevede, finansal iyilik halini hem ölçülebilir göstergeler üzerinden, hem de yaşam kalitesine yansıyan etkiler üzerinden birlikte ele alıyoruz.

Finansal İyilik Hali Monitörü Araştırması, 16 Ekim 2025 – 6 Aralık 2025 tarihleri arasında, 7 haftalık bir saha takvimiyle yürütüldü.^* Her hafta 200 görüşme gerçekleştirilerek toplamda 1.400 katılımcıya ulaşıldı.

Araştırma, 76 ilden 18 yaş ve üzeri katılımcılar yürütüldü. Bu örneklem büyüklüğü Türkiye'nin 18 yaş ve üstü nüfusunu %95 güven aralığında ±%2,6 hata payı ile temsil ediyor.

Ortalama 25 dakika süren görüşmeler, telefon destekli bilgisayar destekli görüşme (CATI) yöntemiyle yürütüldü. Örneklem tasarımında tabakalı örnekleme yaklaşımı benimsendi; tabakalar cinsiyet, yaş grubu ve Türkiye İstatistiki Bölge Sınıflandırması 1. Düzey (NUTS-1) kırılımlarına göre oluşturuldu. Kota uygulaması her hafta yeniden kurgulanarak saha süresince örneklemin temsiliyet dengesi korunması sağlandı.

Raporlama kurgusunda dönemsel göstergeler, yalnızca ilgili haftayı değil; ağırlıklı ortalama yaklaşımıyla ilgili dönemin önceki 3 haftasını da kapsayan bir pencere içinde hesaplandı. Böylece haftalık dalgalanmaların etkisi azaltılarak daha stabil ve karşılaştırılabilir bir dönem okuması hedeflendi.

FWBM, Finansal İyilik Halini ana gösterge olarak izliyor. Finansal İyilik Hali; Gelir, Gider Baskısı, Tasarruf ve Borç Baskısı olmak üzere dört alt başlığın birleşik etkisini özetleyen bir endeks niteliği taşıyor.

Alt başlıklar, toplam 9 çekirdek boyut üzerinden ölçülüyor. Boyutların yanında yer alan işaretler, puan yönünü gösteriyor: (+) boyutlarında yüksek puan daha olumlu duruma, (-) boyutlarında yüksek puan daha olumsuz duruma işaret ediyor. Endeks kurgusunda da bu yön bilgisi dikkate alınıyor.

2025’in son çeyreğindeki haftalar boyunca Finansal İyilik Hali endeksi yukarı yönlü bir seyir izliyor. Endeks 3 Kasım haftası 43.5 iken Aralık’ın ilk haftasında 46.0’a çıkıyor (+2.5 puan). Bu artış, genel finansal görünümde kademeli bir toparlanmaya işaret ediyor; ancak skorun 50’nin (orta değer) altında kalması, görünümün negatif bölgede sürdüğünü gösteriyor.

Gelir endeksi aynı dönemde düzenli artıyor. Gelir başlığındaki toparlanma, ağırlıklı olarak Gelir Beklentisi boyutundaki yükselişle ilişkili görünüyor. Yıl sonuna yaklaşırken gelirlerin giderleri karşılama dengesi zayıflasa da yıllık maaş artışı ve asgari ücret artış beklentileri, toplumda gelir artışına dair daha olumlu bir beklenti oluşturuyor.

Gider Baskısı endeksinde gerileme görülüyor. Haftalar ilerledikçe baskının azalması, bütçe üzerindeki zorlanmanın hafiflediğine işaret ediyor ve Finansal İyilik Hali’ndeki artışla tutarlı görünüyor. Hissedilen enflasyonda toparlanma algısı, toplumun yeni fiyat seviyelerine uyum sağlaması ve etiketlerdeki görece istikrar, giderlere dair öngörülebilirlik çerçevesini güçlendiriyor.

Tasarruf endeksi dalgalı ama sınırlı artış eğiliminde olsa da güçlü bir negatif görünümde. Özetle toplumun tasarruf kapasitesi ve beklenmedik harcamalara karşı dayanıklılığının istikrarlı bir çizgide olmadığı gözüküyor.

Borç Baskısı endeksi dönem sonunda 45.1 seviyesinde ve 45. haftaya göre hafif daha düşük; ancak haftalar içinde yön değiştiriyor. Bu tablo, borç baskısında kalıcı bir rahatlamadan çok sınırlı oynaklığa işaret ediyor. Borç baskısının daha istikrarlı düşüşe geçmesi, yalnızca gelir beklentilerinin iyileşmesine değil, gelirlerin giderleri karşılama dengesinin de güçlenmesine bağlı.

Finansal iyilik hali gelir grubu yükseldikçe artıyor. Düşük gelir grubunda finansal iyilik hali 36,9 seviyesindeyken üst-orta ve üst gelir grubunda 58,3’e çıkıyor. Genel resim, düşük ve alt-orta gelir gruplarında “düşük gelir + yüksek gider baskısı + yüksek borç baskısı + düşük tasarruf” kombinasyonunun öne çıktığını gösteriyor. Üst-orta ve üst gelir gruplarında ise tersi bir tablo mevcut.

Finansal İyilik Hali Segmentasyonu’nda 3 temel küme ve bunları oluşturan 2’şer alt küme var:

Finansal iyilik hali skoru beklendiği üzere segmentler boyunca kademeli biçimde yükseliyor. Çıkmazdakiler en düşük finansal iyilik hali skoruna sahipken (20.0), konforluların finansal iyilik hali skoru 86.5 seviyesinde.

Gelir artışı bekleyenlerin oranı yıl sonuna yaklaşırken belirgin biçimde yükseliyor. Buna rağmen beklenti düzeyi toplumun geneline yayılmıyor; son ölçümde bile kitlenin yaklaşık dörtte biri gelir artışı öngörüyor. Bu artış eğilimi, yeni yıl öncesi gündeme gelen asgari ücret ve maaş artışları gibi başlıkların beklentiyi yukarı çekmesinin bir sonucu. Ancak çoğunluğun (%70+ bandı) gelir artışı beklememesi, yıl sonu düzenlemelerine dair algının yalnızca sınırlı bir kesimde “doğrudan etki” şeklinde okunduğuna işaret ediyor.

Çalışanlar arasında işsizlik beklentisi genel olarak yüksek. Toplumun yalnızca %61,2’si emekliliğine kadar işsiz kalmayacağını düşünüyor. Kısa vadede işsizlik öngörenler kayda değer bir büyüklükte (1 ay: %11,1; 3 ay: %9,8). Ayrıca önümüzdeki 1 yıl içinde işsiz kalacağını düşünenlerin payı %17,9. Bu üç zaman penceresi birlikte okunduğunda, önümüzdeki 1 yıl içinde işsiz kalma olasılığını gündemine alanların toplam payı %38,8 seviyesine çıkıyor.

Türkiye’de hanelerin yarısından fazlasında borçlu. Haftalık olarak değerlendirildiğinde oran, 3 Kasım – 7 Aralık arasında %56–59 bandında seyrederken sınırlı da olsa bir düşüş eğilimi gösteriyor. Bu görünüm, borçluluğun yaygınlığının kısa vadede yüksek seviyede kaldığını; buna karşın yıl sonuna yaklaşırken kademeli bir gevşemenin olduğunu göstermekte. Diğer yandan borcu olan haneler içinde vadesi geçmiş borcu olanların oranı bu haftalarda %26–28 bandında seyrediyor.

Hanede masaya oturan kişi sayısı arttıkça borçlu hane oranı düzenli biçimde yükseliyor: daha geniş haneler ayı daha büyük borçlar ile tamamlıyor. Tek kişilik hanelerde borçluluk %42,2 iken beş ve üzeri hanelerde %61,6’ya ulaşıyor. Bu artış paterni, hane büyüklüğü ile birlikte toplam harcama ihtiyacının ve buna bağlı finansman gereksiniminin genişlemesinin doğal bir sonucu.

Toplum genelinde borç türleri dağılımı, borçluluğun ağırlıkla tüketici finansmanı kanallarında toplandığını gösteriyor. En yaygın borç türü kredi kartı (%33,7) olurken, bireysel kredi %23,7 ile ikinci sırada yer alıyor. Daha enformal borçlanma kanalları da kayda değer bir pay taşıyor: arkadaş/aileye borç %11,6 ve esnafa/bakkala borç %6,6 seviyesinde. Bazı haneler formal finansal ürünlerin yanında gündelik likidite ihtiyaçlarını alternatif kaynaklarla da karşılıyor.

Kredi kartı borcunu ödeme biçimi dağılımı, kart borcu ödemesinin çoğunlukla nakit akışı baskısıyla yönetildiğini gösteriyor. Toplumun yalnızca %23,2’si borcun tamamını zorlanmadan öderken, %30,0 borcun tamamını ödediğini ama zorlandığını söylüyor. Buna karşılık asgari ödeme davranışı en yaygın pratik olarak öne çıkıyor (%38,4); bu tablo, borcun bir kısmının sistematik biçimde ertelendiğini gösteriyor. Daha yüksek riskli uç ise hiç ödeyemeyenler: payları %6,6 seviyesinde.

Önümüzdeki 1 ay için borçlanma beklentisi göstergeleri, borçların gündelik bütçe üzerinde doğrudan baskı yarattığına işaret ediyor. En yüksek pay, borç ödemeleri nedeniyle temel harcamaları kısma olasılığında görülüyor (%40,2). Likidite açığını borçla kapatma ihtimali de kayda değer düzeyde. Toplumun %23,3’ü yeni borç alma olasılığını dile getirirken, kredi kartında yalnızca asgari ödeme yapabileceğini söyleyenlerin payı %22,5’e ulaşıyor. Bu iki sinyal birlikte okunduğunda, borç yönetiminin “öteleme” ve “ek finansman” araçlarıyla sürdürüldüğü bir alan görünür hale geliyor. Daha yüksek riskli davranışlar daha düşük paylarda ama yine de anlamlı bir büyüklükte. Borç ödemesi için ek borç alma olasılığı %17,0 iken, en az bir borç ödemesini geciktirme olasılığı %15,0 seviyesinde.

Risk grubundakiler toplumun %64’ünü oluşturuyor, başka bir deyişle üçte ikisi. Bu gruba Sessiz Kırılganlar da eklendiğinde toplumun yaklaşık %80’inin bir şekilde borç riski altında olduğu görülüyor. Buna karşılık Finansal Olarak Dengeliler oldukça sınırlı bir payda kalıyor (%20,7).

Mecburi tüketim stratejileri incelendiğinde, en yaygın iki yaklaşımın harcama öncesi fiyat/alternatif arayışı (%81,8) ile zorunlu olmayan sosyo-kültürel harcamalardan kaçınma (%80,4) olduğu görülüyor. Buna paralel olarak harcamaları erteleyerek bütçeyi dengeleme (%77,8) ve zorunlu kalemler dışındaki harcamaları kısma (%69,3) yüksek seyrediyor; bu tablo, uyumun önemli bir bölümünün “kısıntı ve erteleme” ekseninde kurulduğuna işaret ediyor. Buna karşılık, daha kalıcı tüketim dönüşümlerinin toplum geneline yayılmadığı anlaşılıyor (ikinci el/yenilenmiş: %33,1; kiralama: %25,7). Genel çerçevede, strateji daha çok tüketimi azaltma ve tüketimde lüks yerine işlevselliği önceleme yönünde şekilleniyor.